حوکمی چونە لای خێزان لە دواوە

دڵی سەلیم (قَلۡبࣲ سَلِیمࣲ)

الله تعالىٰ فەرموویەتی: ﴿یَوۡمَ لَا یَنفَعُ مَالࣱ وَلَا بَنُونَ﴾[٨٨]﴿إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ [٨٩]﴾،[سورة الشعراء: ٨٨-٨٩].

واتە: (ئەو ڕۆژە كە نە ماڵ سوود دەدا و نە منداڵ و كوڕان بە كەڵك دێن[٨٨]مەگەر كەسێک بە دڵێكی ساغەوە بگەڕێتەوە لای الله، دڵێک ساغ بووبێت لە نەخۆشی شیرك و نیفاق و دووڕوویی[٨٩]).

مەبەست لە دڵی سەلیم (قَلۡبࣲ سَلِیمࣲ) چیە؟.

ئایا مەبەست چییە لە (بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ)؟

دڵی سەلیم چەندین تەفسیر و لێکدانەوەی بۆ کراوە ئێستاش دەچینە سەر هەندێک لە تەفسیرەکان:

[١٥٧٣٢] - حَدَّثَنا أبِي، ثَنا مُسْلِمُ بْنُ إبْراهِيمَ، ثَنا يَحْيى بْنُ عَمْرٍو، ثَنا أبِي، عَنْ أبِي الجَوْزاءِ، عَنِ ابْنِ عَبّاسٍ: ﴿إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ﴾ قالَ: (شَهادَةُ أنْ لا إلَهَ إلّا اللَّهُ). تفسير ابن أبي حاتم.

واتە: باوکم بۆی گێڕاینەوە، مُسْلِم کوڕی إبْراهِيم بۆی گێڕاینەوە، يَحْيى کوڕی عَمْرٍو بۆی گێڕاینەوە، باوکم بۆی گێڕاینەوە لە أبِي الجَوْزاء ـەوە ئەویش لە ابْنِ عَبّاس ـەوە کەوا دەربارەی: ﴿إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ﴾ وتی: (شایەتیدان بە لا إله إلا الله).

[١٥٧٣٣] - حَدَّثَنا أبُو سَعِيدٍ الأشَجُّ، ثَنا أبُو أُسامَةَ، عَنْ عَوْفٍ، قالَ: قُلْتُ لِمُحَمَّدِ بْنِ سِيرِينَ: ما القَلْبُ السَّلِيمُ؟ قالَ: (يَعْلَمُ بِأنَّ اللَّهَ حَقٌّ وأنَّ السّاعَةَ قائِمَةٌ وأنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مِن في القُبُورِ). تفسير ابن أبي حاتم.

واتە: أبُو سَعِيد الأشَجُّ بۆی گێڕاینەوە، أبُو أُسامَة بۆی گێڕاینەوە لە عَوْف ـەوە کە وتی: یعقوب کوڕی إبراهیم بۆی گێڕامەوە، وتی: بە محمدی کوڕی سیرینم ـم وت: ئایا مەبەست چییە لە دڵی سەلیم؟ محمدی کوڕی سیرینیش وەڵامی دامەوە و وتی: (ئەو دڵەیە کە بزانێت الله حەقە و قیامەتیش دێت و الله ئەو مردووانە زیندوو دەکاتەوە کە لەناو گۆڕەکاندان).

[١٥٧٣٤] - حَدَّثَنا أبِي، ثَنا ابْنُ نُفَيْلٍ، ثَنا عُثْمانُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنِ الثَّوْرِيِّ، عَنْ لَيْثٍ، عَنْ مُجاهِدٍ: ﴿إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ﴾ (سَلِيمٍ مِنَ الشِّرْكِ). تفسير ابن أبي حاتم.

واتە: باوکم بۆی گێڕاینەوە، ابْنُ نُفَيْل بۆی گێڕاینەوە، عُثْمان کوڕی عَبْدِ الرَّحْمَن بۆی گێڕاینەوە لە الثَّوْرِي ـیەوە و ئەویش لە لَيْث ـەوە و ئەویش لە مُجاهِد ـەوە کەوا دەربارەی: ﴿إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ﴾ وتی: (سەلیم و پارێزراوبێت لە شیرک).

[١٥٧٣٥] - حَدَّثَنا الحُسَيْنُ بْنُ الحَسَنِ، ثَنا إبْراهِيمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الهَرَوِيُّ، ثَنا حَجّاجٌ، عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ، عَنْ مُجاهِدٍ: ﴿بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ﴾ (لَيْسَ فِيهِ شَكٌّ في الحَقِّ). تفسير ابن أبي حاتم.

واتە: الحُسَيْن کوڕی الحَسَن بۆی گێڕاینەوە، إبْراهِيم کوڕی عَبْدِ اللَّه الهَرَوِي بۆی گێڕاینەوە، حَجّاج بۆی گێڕاینەوە لە ابْنِ جُرَيْج ـەوە و ئەویش لە مجاهد ـەوە دەربارەی: (إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ) وتی: (هیچ شەک و گومانی تێدانەبێت لە بەرامبەر حەق).

[١٥٧٣٦] - حَدَّثَنا أبِي، ثَنا حَيْوَةُ بْنُ شُرَيْحٍ، ثَنا ابْنُ حِمْيَرٍ، عَنْ جَسْرٍ، عَنِ الحَسَنِ، في قَوْلِهِ: ﴿إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ﴾ قالَ: (سَلِيمٍ مِنَ الشِّرْكِ). تفسير ابن أبي حاتم.

واتە: باوکم بۆی گێڕاینەوە، حَيْوَة کوڕی شُرَيْح بۆی گێڕاینەوە، ابْنِ حِمْيَر بۆی گێڕاینەوە لە جَسْر ـەوە و ئەویش لە الحَسَن ـەوە دەربارەی فەرموودەی الله تعالی: ﴿إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ﴾ وتی: (سەلیم و پارێزراوبێت لە شیرک).

[١٥٧٣٨] - حَدَّثَنا أبِي، ثَنا حَيْوَةُ بْنُ شُرَيْحٍ، ثَنا مَرْوانُ بْنُ مُعاوِيَةَ، عَنْ جُوَيْبِرٍ، عَنِ الضَّحّاكِ : ﴿بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ﴾ قالَ: (مُخْلِصٍ). تفسير ابن أبي حاتم.

واتە: باوکم بۆی گێڕاینەوە، حَيْوَة کوڕی شُرَيْح بۆی گێڕاینەوە، ثَنا مَرْوان کوڕی مُعاوِيَة بۆی گێڕاینەوە لە جُوَيْبِر ـەوە و ئەویش لە الضَّحّاك ـەوە دەربارەی: ﴿بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ﴾ وتی: (دڵێکی موخلیص بۆ الله کە دووربێت لە شیرک).

ـــ حدثنا ابن بشار, قال: ثنا أبو عاصم, قال: ثنا سفيان, عن ليث, عن مجاهد: (إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ) قال: (لا شك فيه). تفسير الطبري.

واتە: ابن بشار بۆی گێڕاینەوە، وتی: أبو عاصم بۆی گێڕاینەوە، وتی: سفیان بۆی گێڕاینەوە لە لیث ـەوە و ئەویش لە مجاهد ـەوە دەربارەی: (إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ) وتی: (دڵێک کەوا شەک و گومانی تێدانەبێت).

ـــ حدثنا الحسن, قال: أخبرنا عبد الرزاق, قال: أخبرنا معمر, عن قتادة, في قوله: (بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ) قال: (سليم من الشرك). تفسير الطبري.

واتە: الحسن بۆی گێڕاینەوە، وتی: عبد الرزاق بۆی باس کردین، وتی: معمر بۆی باس کردین لە قەتادە ـوە دەربارەی فەرموودەی الله: (بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ) وتی: (سەلیم و پارێزراوبێت لە شیرک).

ـــ حدثني يونس, قال: أخبرنا ابن وهب, قال: قال ابن زيد: (إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ) قال: (سليم من الشرك, فأما الذنوب فليس يسلم منها أحد). تفسير الطبري.

واتە: يونس بۆی گێڕامەوە، وتی: ابن وهب بۆی باسکردین، وتی: ابن زيد وتی: (إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ) وتی: (دڵێک سەلیم و پارێزراوبێت لە شیرک، بەڵام تاوانەکان ئەوا هیچ کەسێک لێی سەلیم و پارێزراو نابێت).

ـــ وقال سعيد بن المسيب: (القلب السليم: هو القلب الصحيح، وهو قلب المؤمن، لأن قلب الكافر والمنافق مريض)، قال الله: (فِی قُلُوبِهِم مَّرَضࣱ)، [سورة البقرة: 10]. تفسير ابن كثير.

واتە: وە سعید کوڕی المسیب وتی: (دڵی سەلیم: ئەو دڵەیە كە ساغە و دوورە لەنەخۆشی کە ئەمەش بریتیە لە دڵی ئیماندار، چونکە دڵی کافر و منافق نەخۆشە)، الله دەربارەی کافر و منافق فەرموویەتی: (فِی قُلُوبِهِم مَّرَضࣱ)،[سورة البقرة: 10].

ـــ وقال أبو عثمان النيسابوري: (هو القلب الخالي من البدعة، المطمئن إلى السنة). تفسير ابن كثير.

واتە: باوکی عثمان النيسابوري وتی: (دڵی سەلیم بریتیە لە دڵێک کە بیدعەی تێدانەبێت و خاڵی بێت لێی و ئاسوودە و دامەزراوبێت لەسەر سوننەت).

ـــ وە لە تەفسیری ابن أبي زمنين ـدا هاتووە ﴿إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبࣲ سَلِیمࣲ﴾ (من الشّرك).

واتە: (سەلیم و پارێزراوبێت لە شیرک).